نوربرت الیاس، در کتاب تنهایی دم مرگ فرآیند مرگ و مردن و مسائل مربوط به محتضران و اطرافیان فردی که در حال مردن است را موردبررسی قرار می‌دهد. ازنظر او «مرگ مسئله‌ی زندگان است، مردگان هیچ مسئله‌ای ندارند. از میان تمامی موجوداتی که بر روی زمین می‌میرند، فقط انسان است که مردن برای او مسئله است.»[۱]

مرگ شناسی یا مرگ پژوهی، حوزه‌ای چند رشته‌ای در علم است که به مطالعه‌ی مرگ و مسائل پیرامون آن می‌پردازد. رویکرد فلسفی به چیستی مرگ و نوع برخورد با آن توجه دارد. رویکرد انسان‌شناختی و مردم شناختی به منشاء مرگ و مناسک پیرامون آن توجه دارد. رویکرد روان‌شناختی به بررسی جنبه‌های روانی و فردی درباره‌ی مرگ می‌پردازد. رویکرد تاریخی، پدیده مرگ را ازلحاظ تاریخی موردمطالعه قرار می‌دهد. رویکرد جامعه‌شناختی، دیرتر از رویکردهای پیشین وارد مباحث مربوط به مرگ پژوهی شد. این رویکرد، جنبه‌های اجتماعی مرگ را مدنظر قرار می‌دهد. درواقع، جامعه شناسان بر چگونگی پاسخ‌های اجتماعی به مرگ و ترتیبات نهادی برای مدیریت آن توجه دارند. عوامل متعددی ازجمله سن متوفی، موقعیت پیرامون مرگ (به‌عنوان‌مثال علت، ماهیت و محل وقوع آن) و نگرش‌های غالب اجتماعی و فرهنگی نسبت به میرایی موردتوجه جامعه شناسان قرار می‌گیرد.[۲]

دیروز یکشنبه ۳۱ مرداد دو تن از معلمان شهر ملاثانی به نام رحمان علیمی (دانشجوی دکترای زیست‌شناسی) و جلیل محمودی پس از آیینی که آموزش‌وپرورش شهرستان باوی برای تقدیر از آنان به‌عنوان نیکوکاران آموزشی ترتیب داده بود راهی شوشتر شده تا در نقطه‌ای روبروی آرامگاه علامه شیخ شوشتری کنار آب دمی بیاسایند. در این نقطه از رودخانه برخلاف گفته رئیس آتش‌نشانی شوشتر علائم هشداردهنده نصب نشده است.[۳] در ساعت۱۹:۳۰ ابتدا رحمان علیمی کنار آب رفته (بدون اینکه قصد شنا داشته باشد چون بالباس کامل بود و اصلاً شنا بلد نیست) شن‌های زیر پای او خالی‌شده و شروع به دادوفریاد می‌کند، دوست و همکارش جلیل محمودی وقتی این صحنه را می‌بیند در میان دادوفریاد و شیون زنان دست خود را به‌سوی او دراز می‌کند که نجاتش دهد؛ اما هر دو در مقابل دیدگان خانواده‌های خود خصوصاً رضوان علیمی دختر پیش‌دبستانی رحمان، در مغاک مرگ غرق می‌شوند. جسد مرحوم رحمان علیمی ۳۰۰ متر پایین‌تر از نقطه‌ای که در آن غرق شد توسط فرد عادی از مردم که در همان نزدیکی با خانواده خود در کنار بند میزان نشسته بودند از آب خارج شد و جسد مرحوم جلیل محمودی علیرغم تلاش غواص و هزینه‌ای که بالغ‌بر۱۲۰۰۰۰۰ تومان که از خانواده او گرفته تاکنون پیدا نشد. این تمام قصه به نقل از یوسف شحیطاط دوست این دو مرحوم که همراه خانواده خود، شاهد کل ماجرا از دیروز تا امروز بود.

از سوی دیگر مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خوزستان گفته است: خوزستان در ۱۰ سال گذشته بیشترین آمار غرق‌شدگان را داشته و در دو سال گذشته هم رتبه نخست غرق‌شدگان در کشور را داشته در سه ماه نخست امسال ۵۶ نفر در رودخانه‌های خوزستان غرق شدند که این مسئله بسیار نگران‌کننده است و در این راستا سالم‌سازی سواحل و ایجاد پایگاه‌های نجات‌غریق می‌تواند راهگشا باشد.[۴]

بر اساس رویکرد جامعه‌شناسی پرسش اساسی این است که تکلیف دولت در برابر غرق ۵۶ نفر در فصل بهار در رودخانه‌های خوزستان که قطعاً رقم غرق‌شدگان فصل تابستان باید به‌مراتب بیشتر باشد، چیست؟ آیا هشدار مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خوزستان در خصوص سالم‌سازی سواحل و ایجاد پایگاه‌های نجات‌غریق جدی گرفته‌شده است؟ آیا مسئولان استان خوزستان حداقل برای مرگ که یک مسئله اجتماعی است «خط قرمزی» تعیین کرده‌اند؟ آیا مرجعی قضایی یا نظارتی یا اجرایی برای بررسی توجیه‌های مسئولان مبنی بر احاله قصورها و تقصیرها به گردن فوت‌شدگان که قادر به دفاع از خویشتن نیستند، وجود دارد؟

به نظر می‌رسد جامعه حق دارد یک مطالبه جدی از مسئولان داشته باشد که سر «مرگ انسان‌ها» فارغ از هر پیشوند و پسوندی و عاری از هر شرط و شروطی تدابیر ایمن‌ساز ایجاد کنند. مردم خوزستان در چند ماه اخیر از مرگ جاده‌ای تا آتش‌سوزی در منازل و برق‌گرفتگی و گازگرفتگی در صنایع و غرق‌شدگی و انواع گوناگون مرگ‌ها را تجربه کرده است. گویی ما در مرگ‌ها غرق شدیم؛ بنابراین به‌عنوان یک خواسته عمومی از مسئولان، مرگ حتی یک نفر برای اصلاح وضعیت موجود کفایت می‌کند؛ اما چرا همت و اراده‌ای برای تغییر وضع موجود نمی‌بینیم؟! این وضعیت نیاز به بررسی دارد. بنابراین از استاندار محترم و ریاست محترم دادگستری خوزستان درخواست می‌کنم فارغ از علل و دلایل گفته‌شده مسئولان درباره مرگ متوفیان حوادث چند ماه اخیر در خوزستان، کمیته ویژه‌ای با اختیارات کامل برای بررسی علل و عوامل و تعیین قصورها و تقصیرها تشکیل دهند. باشد که این اقدام آن‌ها حرمت نفس انسان را در نظام مدیریت استان خوزستان عیان سازد.

از خدای بزرگ برای معلمان نیکوکار شهر ملاثانی، مرحومان رحمان علیمی و جلیل محمودی علو درجات و حشرونشر با اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) و برای خانواده‌های آنان، دوستان و فرهنگیان ملاثانی صبر و اجر طلب می‌کنم.

اهواز – لفته منصوری
[۱] – الیاس، نوربرت، (۱۳۸۹). تنهایی دم مرگ، ترجمه امید مهرگان و صالح نجفی، چاپ سوم تهران: گام نو.

[۲] – زمانی مقدم، مسعود (۱۳۹۵). پژوهشی در جامعه‌شناسی مرگ، تهران: جامعه شناسان. صص ۴۲-۲۹

[۳]-کد خبر: ۴۷۸۳۸. غرق دو جوان اهوازی در کارون. تاریخ انتشار: ۰۱ شهريور ۱۳۹۵ ساعت ۱۰: ۲۲. تاريخ استخراج ۱/۶/۱۳۹۵ از اينترنت: http://shooshan.ir/fa/news/47838.

[۴] – کد خبر: ۸۲۱۹۰۵۱۸. خوزستان رتبه نخست غرق‌شدگان کشور را دارد. تاریخ انتشار: ۲۶ مرداد ۱۳۹۵ ساعت۱۲:۱۸ تاريخ استخراج ۱/۶/۱۳۹۵ از اينترنت: http://www.irna.ir/fa/News/82190518.